شهر ساوه از قرن هفتم تا دهم هجری

ادامه وضعیت شهر ساوه پس از هجوم مغولان

 

 

ساوه در سال ۶۱۷ ه.ق از دست مغول مصیبت فراوان کشید .انان شهر را به کلی خراب کردند و ساکنین ان را قتل عام نمودند از توضیحات یاقوت در خصوص شهر ساوه پس از حمله مغولان چنین بر می اید که در جریان حمله مغول شهر اصلی ساوه با خاک یکسان شد و مغولان کتابخانه معظم ان را به اتش کشیدند و کتب و رسایل علمی کتابخانه به باد فنا رفت .

در سال ۶۱۷ه.ق تاتارها شهر را ویران ساخته و ساکنان ان را از دم تیغ گذراندند و قتل عام کردند .در این شهر کتابخانه ای بود سراسر گیتی از ان بزرگ تر نبود،به علاوه از انجائیکه این شهر از دیرباز مرکز کشاورزی و مبادله کالاهای مصرفی و محصولات کشاورزی به شمار می امد ،از پیامدهای حمله چنگیزیان پس از کاهش شدید جمعیت شهر انحطاط کشاورزی و ویرانی شبکه ابیاری ان بود .کاهش فاحش جمعیت روستایی و ویران شدن تاسیسات ابیاری موجب سقوط شدید کشاورزی در منطقه ساوه شد.

اگر چه ایلخانان تلاش نمودند تا بخشی از خرابی های تهاجم چنگیز را جبران سازند لیکن در خصوص اقدامات عمرانی و ساخت و سازهای شهر ساوه در این دوران اطلاعات اندکی وجود دارد .کتیبه کاشی نصب شده بر بدنه داخلی امامزاده سید اسحاق ساوه با تاریخ ۶۷۶ ه.ق از جمله نخستین نشانه های تعمیرات شهر ساوه پس از حمله مغول را بدست می دهد .

حمدالله مستوفی در قرن هشتم هجری در مورد اقدامات عمرانی ایلخانان اورده است: در این عهد خرابی به حال باروی او راه یافته بود صاحب سعید خواجه ظهیرالدین علی بن ملک شرف الدین ساوجی طاب ثراهما ان را عمارت کرد و اجر فرش ساخت.دور ان بارو هشت هزار و دویست ذراع خلقی است.پسرش صاحب اعظم خواجه شمس الدین عز نصره دیه رودآبان را نیز که پیوسته شهر است بارو کشید و داخل شهر گردانید و دور ان قریب چهار ذراع خلقی بود…چندی بعد خواجه شمس الدین به توسعه ساوه از ناحیه شمال همت گماشت و ده چشمه اب پدید اورد و در شهر جاری ساخت و مسجد بزرگی در جانب غربی بلده بنا کرد و در ایجاد این معبد طرح مسجد سید اسحاق را که قرن ها پیش در ان حدود ساخته شده بود تقلید کرد .

همچنین در قرن هفتم هجری با احداث یا تجدید ساختمانی سد قره چای کشاورزی منطقه احیاء و اقتصاد شهر مجددا رونق یافت .برخی از منابع تاریخی قدمت این سد را به دوره مغول بر می گردانند .از امتیازات ساوه در عصر ایلخانان ان بود که در انجا و اوه هر دو ضرابخانه استقرار داشتند .

به روزگار ایلخانان ساکنان ساوه به گونه ای صنعت قالی بافی را رونق بخشیدند که قالی های ابریشمی ساوه شهرت خاصی یافت .این رونق تا بدان حد بود که قالی های ساوه تا دوران صفوی با منسوجات سایر مناطق کشور رقابت می کرد .هنرمندان این شهر همچنین موفقیت های سفالگران قبل ساوه ای را استمرار بخشیدند به نحوی که :شهر ساوه تا دوره صفویه از نظر صنعت سفالگری رقیب بزرگی برای شهرهای ری و کاشان محسوب می شده است و خزف هایی که انواع ان مربوط به قرن چهارم هجری قمری است از این شهر کشف شده که نشان دهنده رونق صنعت سفالگری ان است و سفال های مکشوفه در ساوه مربوط به دوره ساسانی ،اوایل اسلامی تادوره صفویه است.

پس از ایلخانان فعالیت چشمگیری در ساخت ظروف سفالین زرین فام به عمل نیامد هنرمندان تیموری کوشش خود را بیشتر در هنر کاشی کاری بخصوص کاشی های معرق به کار برده و در این راه به تحول و ترقی زیادی دست یافتند.با استقرارحکومت ایلخانان شهر ساوه امتیاز ارتباطی خود را باز یافت و مجددا گذرگاه تجار و جهانگردان و سیاحان بیگانه شد .مارکوپولوی ونیزی و نیز بسیاری از رسولان ،مبلغان مذهبی ،بازرگانان و ایلچیان در گزارش ها و نوشته های خود از ساوه یاد کرده اند .ابن بطوطه در سفرنامه خود در رابطه با دین و مذهب زمان ایلخانان اشاره به این امر دارد که نجف ،کربلا ،حله و بحرین و قم و کاشان و ساوه و اوه و طوس مراکز غلاة شیعه بوده اند.

شاید به دلیل همین پیشرفت های شهر ساوه است که متون تاریخی از انجا به عنوان محل اقامت شاهان و امرای زمان ایلخانی و گاهی نیز به عنوان شکارگاه این پادشاهان نام می برند .

در قرن نهم هجری ساوه محل رشد و نمو شخصیت هایی بود که هر کدام در معرفی و شهرت این شهر ایفای نقش نموده اند .یکی از این اشخاص ،قاضی مسیح الدین عیسی مشهور به مسیح ساوه ای است که متولد ساوه است و از مشاهیر شعرای ایرانی قرن نهم هجری است .مولانا ظریفی مشهور به ظریفی ساوجی نیز از شعرای توانمندی است که در قرن دهم هجری در ساوه رشد و نمو نموده است …