نادر و طهماسب میرزا

نادر و شاه طهماسب

 

 

گرگین خان حاکم قندهار میرویس یکی از روسای قبائل افغان را از هرات به اصفهان فرستاد و او متوجه اختلاف بین درباریان شد.میرویس به سفر مکه عازم شد و در انجا کوشید فتواهائی در جهت وجوب جنگ با شیعیان ،اثبات کفر انان و جواز قتل و غارت و اسیر کردن زنان و کودکان انان را از علمای سنی مکه بگیرد در شهر مکه بارها علمای شیعه را به قتل رسانده بودند از جمله میر محمد رضوی را انقدر سنگ زده بودند که به شهادت رسیده بود .این فتوا نه تنها برای یک جنگ مذهبی کافی بود بلکه میتوانست افاغنه را به تصرف اصفهان تحریک کند.

میرویس به اصفهان بازگشت سپس عازم قندهار شد و حکومت انجا را به دست گرفت و بنام خود سکه زد .بعد از مدتی بر اثر شورش و جنگ هرات نیز از کنترل صفویان درامد و مشهد نیز به محاصره درامد و نیشابور غارت شد .میرویس پس از هفت سال حکومت بر قندرها در سال ۱۱۲۹ درگذشت و محمود رهبر افاغنه شد و پس از قدرت گرفتن در سال ۱۱۳۲ به کرمان حمله و پس از شکست مجددا در سال ۱۱۳۴ کرمان را تصرف کرد،از انجا به سوی اصفهان حرکت و در روستای گلون اباد سپاه قزلباش را شکست داد و اصفهان را تا محرم ۱۱۳۵ در محاصره گرفت .

در دوران محاصره اصفهان طهماسب میرزا همراه جمعی از سپاهیان از شهر خارج شدند تا نیروئی برای دفاع از شهر که ۷ ماه و ۲۳ روز در محاصره قرار داشت جمع اوری کند .قحطی بر شهر مستولی شد که مردم گوشت مرده ها و پوست اسب و گاو را جوشانیده می خوردند .سگ و گربه ای در شهر نماند و تمامی را ذبح کرده و خوردند .در طول محاصره اصفهان طهماسب میرزا در قزوین به سر می برد و خود را شاه اعلام کرد .اصفهان در محرم ۱۱۳۵ به تصرف افغان ها در امد در حالی که حدود ۵۰۰۰۰ کشته و یکصد هزار نفر از قحطی مرده بودند .افغان ها پس از تصرف اصفهان سپاهی به تعداد هشت هزار نفر به فرماندهی امان اله خان راهی قزوین کردند ،ولی بر اثر مقاومت مردم شکست خورده و بازگشتند .طهماسب قزوین را ترک و به سوی تبریز روانه شد.

محمود افغان بعد از مدتی روانی شد و گوشت بدن خود را کنده و می خورد و سرانجام در سن سی و شش سالگی به دست اشرف افغان کشته شد .اشرف که شاه سلطان حسین تاج شاهی را با دست خود بر سر او نهاده بود و دخترش را به عقد او در اورده بود مهمترین مشکل را تهماسب فرزند شاه سلطان حسین می دانست و برای او پیام فرستاد تا به اصفهان امده سلطنت را عهده دار شود اما طهماسب متوجه نیت اشرف شد و از رفتن به اصفهان امتناع کرد .

عثمانی ها از اشرف خواستند تا شاه سلطان حسین را تحویل انان دهد اما اشرف سر سلطان حسین را بریده برای احمد پاشا فرمانده نیروی عثمانی که تا همدان امده بود فرستاد اما بعدها به بدن او ملحق و در قم دفن کردند با از بین رفتن دولت صفوی وضع ایران به کلی اشفته شد و روس ها از شمال و عثمانی ها از غرب به سوی ایران سرازیر شدند و بخش های زیادی را به تصرف در اوردند.

ابراهیم پاشا در سال ۱۷۲۳ به گرجستان حمله کرد .در اواخر ۱۷۲۵ تمام ارمنستان ،شیروان و اذربایجان را به اشغال دراورد .طهماسب میرزا از اذربایجان به مازندران گریخت که ان منطقه در اختیار ایل قاجار بود او به جمع اوری سپاه پرداخت .در این زمان روس ها نیز به طهماسب کمک می کردند و طهماسب پس از انکه کمی قدرت گرفت در سال ۱۱۳۸ق=۱۷۲۶م نماینده ای نزد نادر فرستاد و در پی ان طهماسب همراه فتحعلی خان قاجار از استراباد (گرگان) به خراسان رفتند و با نادر ملاقات و مذاکره کردند .در این موقع ابدالی ها به مشهد حمله و ان را محاصره نمودند اما نیروهای نادر با کمک نیروهای همراه طهماسب ،ابدالی ها را شکست داده و مشهد را تصرف کردند .

پس از تصرف مشهد اختلاف بین طهماسب و نادر پیش امد که در سال ۱۱۳۹ق=۱۷۲۷م طهماسب از مشهد گریخت و به شهر کردنشین خبوشان رفت ولی بعدها اتشی کرده دوباره به مشهد بازگشت.

در سال ۱۱۴۰ق=۱۷۲۸م نادر همراه طهماسب به جانب مازندران حرکت کرد .محمد خان و ذوالفقار حاکمان محلی مازندران تسلیم نادر شدند .اشرف افغان در اصفهان مستقر بود که احد پاشای عثمانی در سال ۱۷۲۶ با سپاه عظیم به سوی اصفهان حرکت و در جنگی که درگرفت شکست خورد و عقب نشینی کرد .

اشرف بعد از اینکه از طرف عثمانی ها اسوده شد در ماه اوت ۱۷۲۹م برابر با ۱۱۴۱ ق در راس یک قشون ۳۰۰۰ نفری برای حمله به تهماسب به سوی مشهد حرکت کرد اما نادر نیز بلافاصله برای جنگ با اشرف افغان به سوی او روان شد و در بسطام ۸۰ کیلومتری شمال شرقی دامغان جنگی سخت میان نیروها درگرفت که نیروهای اشرف شکست خورده عقب نشینی کرد و در ورامین مجددا در مقابل نیروهای نادر قرار گرفت که باز شکست خورده و به سوی اصفهان فرار کردند .

نیروهای نادر به سوی اصفهان حرکت کرد و در ۱۶ نوامبر ۱۷۲۹ م برابر با ۱۱۴۱ ق وارد اصفهان شد و اشرف از اصفهان به سوی شیراز فرار کرد .طهماسب نیز که خود را شاه می پنداشت برای تصرف تاج و تخت ،در ۹ دسامبر ۱۷۲۹ م برابر با ۱۱۴۱ق به سوی اصفهان حرکت کرد .نادر بیشتر مشغول جنگ با عثمانی ها شد و انها را شکست داده و از مناطق غرب ایران خارج ساخت اما به علت شورش ابدالی های هرات ،نادر در اوت ۱۷۳۰ م برابر با ۱۱۴۲ ق راه مشهد را در پیش گرفت و در ۱۱ نوامبر ۱۷۳۰ وارد مشهد شد و سپس به سوی هرات حرکت و در ۲۷ فوریه ۱۷۳۲ م برابر با ۱۱۴۴ق=۱۷۳۲م با طهماسب به عنوان شاه ایران قرارداد صلح و تعیین حدود امضاء کردند .نادر از مشهد حرکت کرد از سمنان عبور کرد در تهران از قوا سان دید و عازم اصفهان شد. در ۲۵ اوت ۱۷۳۲م برابر با ۱۱۴۴ق به اصفهان رسید .نادر جشنی ترتیب داد و طهماسب را به مراسم جشن دعوت کرد و طهماسب بر اثر زیاده روی در مصرف مشروب خود را خراب کرد .چند روز بعد در ۷ سپتامبر ۱۷۳۲ م برابر با ۱۱۴۴ ق طی مراسمی شاه طهماسب از پادشاهی خلع شد و فرزند خردسال او عباس به عنوان شاه عباس سوم انتخاب گردید و طهماسب خلع شده به همراه زنان خود به مشهد فرستاده شد و نادر به عنوان نایب السلطنه کلیه اختیارات را در دست گرفت .