دوران قاجار

پادشاهان و روابط با روسیه

پادشاهان و روابط با روسیه در دوران قاجار

 

 

روابط  ایران و روسیه تا زمان اغاز حکومت سلسله قاجار یک رابطه پر از فراز و نشیب بود که دو کشور همسایه با یکدیگر طی می کردند .زمانی روس ها حملاتی به قسمت هایی از مناطق تحت حمایت ایران می کردند و زمانی حاکمان سرزمین ایران به روس ها حمله کرده و مناطقی را به تصرف خود در می اوردند .همان گونه که در بخش تاریخ روسیه قبل از خانواده رومانوف نگاشته شد حکومت در سرزمین روسیه حکومت ملوک الطوایفی بود که منجر به حمله مغول گردید و سرانجام با پیروزی دیمیتری و سپس ایوان استقلال سرزمین روسیه اغاز گردید و از این زمان بود که روس ها دارای حکومت مستقل و مقتدر شدند و به سوی مناطق تحت حکومت ایران حمله و پس از جنگ و گریز ان ها را اشغال کردند .به دنبال ان ایران نیز در دوران صفویه ،بعد نادر شاه و سپس زندیه و نیز در دوران اغازین حکومت قاجار به ان مناطق حمله کرده و سرزمین های اشغالی را باز پس گرفت .دوران حکومت رومانوف ها در روسیه دوران قدرت گرفتن روسیه و دورانی بود که بتدریج با صنایع دفاعی مدرن اشنا شده و تکنولوژی ان را از کشورهای دیگر وارد کرده و مشغول به سلاختن انواع سلاح ها شدند و قدرت نظامی برتری پیدا کردند .کشور روسیه در قبال کشورهای اروپایی به اقتدار رسید و سرانجام نیز به شکل ابرقدرت ظاهر گردید که در جنگ جهانی اول و دوم توانست پیروز شود و در مقابل دولت مقتدر عثمانی با شکست نیروهای عثمانی در ساری قمیش و سپس در بقیه جبهه ها به منطقه تسلط یافت.

با ظهور سوسیالیسم ،بعد کمونیسم به قدرت برتر جهانی تبدیل شد و سیاست های خود را در سراسر عالم اعمال کرد .همزمان در ایران حکومت صفویه به زوال گرایید ،ملوک الطوایفی حاکم گردید و با ظهور نادر قدرت نظامی در قالب فرماندهی و تعداد نیرو شکل گرفت .ارتباط با دول خارج اغاز شد اما سلاح و تکنیک نظامی در حد حداقل ها خریداری گردید و تولید و توسعه و تنوع انها و کاربرد انها در اختیار خارجیان باقی ماند .بعد از نادر دولت های بعدی بخصوص سلسله قاجار از قافله تمدن باز ماند و صرفا استفاده کننده سلاح های ساخت خارج گردید و همین امر موجب تضعیف نظامی شد .در بسیاری از جنگ ها شکست خورده و تسلیم گردید حتی حکومت در درون کشور نیز با ضعف و ناتوانی روبرو گشت . کشورهای بیگانه بخصوص انگلستان و روسیه مقدرات کشور را در دست گرفتند و به خود اجازه دادند که حکومت را اداره و کشور را تقسیم کنند .نیروهای خود را با سلاح های نظامی مدرن روانه این کشور سازند و سراسر خاک ایران را از شمال و جنوب به اشغال خود در اورند .

در حقیقت در دوران حکومت قاجار به استثنای یک دوره کوتاه فتحعلی شاه ،ولیعهد عباس میرزاتوانست در قسمت هایی در مقابل روسیه ایستادگی و رشادت هایی از خود نشان دهد که ان هم سرانجام با عدم دفاع فتحعلی شاه و برتری نظامی روس ها منتهی به اشغال کشور و تحمیل قراردادهای ننگینی چون عهدنامه گلستان و عهدنامه ترکمن چای گردید .از این پس دفاع ایرانیان در مقابل روس ها از شکل نظامی خارج گردید و صرفا مردم در هر منطقه ای برای دفاع از شرف و حیثیت خود دست به دفاع و مبارزه زدند که نمونه ان واقعه سفارت روسیه،جنگ و گریزهای پراکنده در قسمت های مختلف و سرانجام نبرد لاله کان بود .لذا بررسی دوران سلسله قاجار در ارتباط با روسیه برای این بخش از تاریخ ما اهمیت دارد.