ماه رمضان قدیم در ساوه

رسومات ماه مبارک رمضان در زمان قدیم در ساوه

نویسنده احمد نعمتی

 

از ماه مبارک رمضان در قدیم بنویسم.این ماه را ساوه ای ها(ماه روزگی)می گفتند.ان وقت ها که تازه رادیو ایران تاسیس شده بود(سال ۱۳۱۹شمسی)تا چند سال کسی در ساوه رادیو نداشت که از مناجات و اذان که از رادیو پخش می شد اگاه شوند.اکثر مردم ساعت هم نداشتند و از روی ستارگان وقت سحر و اذان صبح را تشخیص می دادند.هنگام سحر مناجات کنندگان هر محله روی بام ها می رفتند و مناجات می کردند .صدای مناجاتشان فضای شهر را پر می کرد و مردم با صدایشان بیدار می شدند.عده ای هم در محله های شهر طبل می زدند و مردم را برای خوردن سحری بیدار می کردند .صدای مناجات و طبل مخصوصا در تابستان که عموم مردم روی بام می خوابیدند شور و حالی ایجاد می کرد .مردم مناجات کنندگان و طبل زنان را دوست داشتند .ان زمان در ساوه از بلندگو خبری نبود زیرا اولین بار در سال ۱۳۳۲بود که شهرداری پس از احداث کارخانه ی برق ساوه یک دستگاه بلند گو برای رساندن پیام ها و اذان و مناجات استفاده می کردند.

نخستین کسی که در سال ۱۳۳۲پشت بلندگوی شهرداری قرار گرفت و با صوت خوشش مناجات کرد و اذان گفت سید مرتضی حجازی مداح بود.

باری با صدای مناجات و طبل کودکان نیز از خواب بیدار می شدند و در خوردن سحری با والدین خود شرکت می کردند .وقت اذان صبح و مغرب را نیز با صدای توپ اعلام می کردند و مردم تا صدای توپ را نمی شنیدند اذان نمی گفتند و روزه را نمی گشودند.پیر مرد مخلصی بود به نام حاج حسن موذن که در طول سال به پشت بام مسجد انقلاب می رفت و اذان می گفت و همچنین در ماه مبارک رمضان وقت اذان مغرب و اذان صبح به قول ساوه ای ها (توپ سر می داد).به همین دلیل به او حاج حسن توپچی و اذان گو می گفتند و نام خانوادگی (موذن)را به همین حساب به او دادند یا خود برگزید.

مشکل عمده ی مردم در ماه مبارک رمضان که با فصل تابستان مواجه می شد اب اشامیدنی بود که در این باره به تفصیل در قسمت (وضع اب در ساوه قدیم )نوشتم.در اینجا باید اضافه کنم که ان زمان سه باب یخچال در ساوه بود .یکی به نام یخچال میرزا محمود حکیم نزدیک تپه عشرتی و دیگری یخچال حاج محمد اقا جوکار در خیابان طالقانی و سوم یخچال حاج میرزا عبدالله در خیابان رضوانی .

یخچال اب انبار بزرگی بود که به جای اب یخ در ان جای می دادند .در قسمت شمال یخچال دیوار بسیار بلندی می کشیدند تا مانع از تابش نور خورشید در محل یخ گیری شود .در کنار این دیوار بلند زمینی به گودی نیم متر برای ابگیری احداث می کردند .اتاقکی هم برای کارگری که مامور یخ گرفتن بود ساخته بودند .ان زمین گود را پر از اب می کردند .در شب های بسیار سرد زمستان که به قطر چند سانتی متر اب یخ می بست کارگر قسمتی از یخ کنار گودال را می شکست از انجا با ظرفی به طور ملایم اب روی یخ ها می ریخت پس از مدتی که اب یخ می بست مجددا از همان محل اب روی ان می ریخت و این کار را تا صبح تکرار می کرد بدین ترتیب یخ ضخیمی روی اب بسته می شد.شب های دیگر نیز که باز هوا بسیار سرد می شد این کار را انجام می داد تا وقتی اب گودال تماما تبدیل به یخ گردد.سپس کارگران می امدند و با کلنگ یخ ها را می شکستند و به داخل یخچال می ریختند و ان را پر می کردند و درش را با اجر تیغه می کردند و در فصل تابستان ان را می گشودند و هر کیلو را به ۳۰ شاهی (۱/۵)به مردم می فروختند .کیفیت یخ ها از لحاظ بهداشتی غیر سالم بود گاهی پشم گوسفند و مواد دیگر در جوف یخ دیده می شد و رنگ یخ کاملا تیره بود چون اب ان در اصل گل الود بود .وقتی در سال ۱۳۲۹کارخانه ی برق تاسیس شد چهار پنج سال بعد کارخانه یخ نیز در همان محل کارخانه برق در کوچه جهاد تاسیس کردند و ان یخچال ها تعطیل شد.