شاهسون بغدادی در دوران رضا خان

ایل شاهسون در دوره پهلوی

تاریخ معاصر ایران

 

 

خانم دکتر پریچهره شاهسوند بغدادی در صفحه های ۱۱۱ تا ۱۱۸ کتاب بررسی مسایل اجتماعی ،اقتصادی و سیاسی ایل شاهسون مطالب جالبی را عنوان نموده اند هر چند که شاهسون های مغان مبحث اصلی ایشان می باشند اما به دلیل یکسانی ساختار ایل ها این تجزیه و تحلیل می تواند شامل ایل شاهسون بغدادی (ایل خودشان) نیز باشد که به طور خلاصه به چند نکته جالب از ان اشاره می شود:

تجربه به انگلیسی ها اموخته بود که در کشوری مانند ایران با فرهنگ کهن و دینی چون اسلام که اساس ان بر پایه مبارزه با استکبار قرار دارد ،قادر به استعمار مستقیم نیستند .تلخ کامی وقایع دلیران تنگستان و مانند ان نیز موید این تجربه بود ، در این صورت چهارچوب سیاست خود را بر خلاف گذشته بر ایجاد حکومتی متمرکز ،مستبد و دست نشانده و در ظاهر مشروطه که با ادعای ملی گرایی و ترقی خواهی موجب جلب اقشاری از جامعه باشد بنا نهاد.این روش مغایر با سیاست عدم تمرکز و تفرقه افکنی بین ایل ها و دولت مرکزی بود که منجر به تضعیف نیروهای ملی می شد و انگلیسی ها می توانستند رقیب را از پا دراورند .

تجربه واقعه تحریم تنباکو توسط ایت اله شیرازی ،این درس را هم به انگلیسی ها اموخت که تشکیل دولتی مستبد ،با وجود روحانیون متعهد ،غیر ممکن است……

مساله مهم دیگر قدرت ایلی بود .از نظر انگلیسی ها در ایل ها سرانی متعهد و مرزبان وجود داشت و جمعیت کوچ رو ،جنگجو،سوارکار،تیرانداز و به طور کلی ساختار ایلی اجرای سیاست استثماری را مواجه با اشکال می کرد ،به خصوص در مناطقی از مناطق در دست ایل ها منابع نفتی وجود داشت .در حالی که با از بین بردن خان های مغرور و با خریدن خان های غرب زده و اسکان اجباری عشایر ،این خطر بالقوه از بین می رفت و از طرف دیگر ،نیروی انسانی کافی با دستمزد بسیار ناچیز،برای بهره برداری های کلان از منابع ایران،در اختیار انان قرار می گرفت و مهم تر این که امنیت راه های تجاری انگلستان در ایران که شریان اقتصادی ان ها به شمار می رفت ،با این سیاست تامین می شد . در نتیجه یکی از پایه های سیاست رضا شاه عبارت بود از نابودی سران ایل ها و اسکان ان ها یا در حقیقت نابودی عشایر….

پس از تبعید رضا شاه و اشغال کشور توسط بیگانگان ،تحولات بی سابقه ای در تمام شئون اجتماعی ایران و از جمله ایل ها بوجود امد .افراد عشایری و سرکرده های متواری یا تبعیدی که در بند زندگی اسکان اجباری بودند به ایل خود پیوستند و بسته به منش این بزرگان و سیلست کشورهای اشغال گر ،جبهه گیری های سیاسی ایل ها اغاز گردید .سیاست تفرقه انداز انگلیس از یک طرف و رقابت سیاسی کشورهای اشغال کننده از طرف دیگر موجب تفرقه و ناگزیر ناراحتی های عامه عشایر گردید …

در پایان ،مهم ترین ناراحتی هایی را که در دوره پهلوی به کل عشایر و همین طور به ایل شاهسون بغدادی وارد شد را می توان به شرح زیر خلاصه کرد :

اسکان اجباری یا انتقال عشایر به نقاط دیگر بدون هیچ گونه بررسی های مقدماتی جامعه شناسی ،اکولوژیک و غیره….

چون شیوه تولیدی عشایر خود یک نوع سازگاری فرهنگی با عوامل اکولوژیک است،در تمام این موارد به غیر از نابودی دام ها و پاشیدگی عشایر نتیجه ای حاصل نشد .خلع سلاح بی رویه عشایر،گفتیم افراد عشایر در مدرسه نظام طبیعت اصول سواری و تیراندازی را به رایگان می اموزند و در تمام مدت کودکی ،جوانی و کهولت ،روش دفاع از مرزهای کشور را بدون پرداخت هزینه فرا می گیرند .

فرهنگ زدایی عشایر ،چون محور سیاست دوره پهلوی بر تضعبف عشایر قرار داشت یکی از روش های این تضعیف فرهنگ زدایی عشایر بود .

اما،پس از رضا شاه ،از ۱۳۲۰-۱۳۳۲ هجری شمسی که محمد رضا شاه فاقد هر گونه قدرتی بود ،افراد عشایر نفسی کشیدند .در این دوره فقط گه گاهی بازی های سیاسی ان هم به دست خان هایی که مدتی ایل خود را رها کرده بودند به چشم می خورد ،اما پس از کودتای کیم روز ولت امریکایی و سقوط دکتر مصدق علاوه بر واگذاری نفت به کنسرسیو های بین المللی در سال ۱۹۵۲ میلادی ،قانونی در سال ۱۹۵۵ میلادی درباره توسعه سرمایه های خصوصی خارجی به تصویب رسید که در نتیجه ان ،در سال ۱۹۵۸ میلادی ۱۰۸۴ کمپانی امریکایی ،انگلیسی ،المان غربی و غیره در ایران سرمایه گذاری نموده بودند .این سرمایه گذاری ها به خصوص در صنایع مونتاژ که امتیاز عدم پرداخت حقوق گمرکی را در بر داشت و استفاده از دستمزد بسیار ارزان کارگران بومی بیشتر دیده می شد و جمع عایدی سالیانه انها بالغ بر یک میلیارد دلار می شد .در این میان برخی از مرفهین و فرصت طلبان جامعه ایرانی مرفه تر و مستضعفین،مستضعف تر می شدند و چون قیمت کالاهای این صنایع روز به روز بالاتر می رفت و بهای فراورده های دامی ثابت نگاه داشته می شد ،اختلاف فاحش سطح زندگی شهرنشینان و دامداران روز به روز موجب شهر گرایی عشایر و روستاییان می شد.

پس از انقلاب سفید! در سال ۱۳۴۱ هجری شمسی ،بعضی از اصول مربوط به اصلاحات ارضی و جنگل ها و مراتع که در ظاهر ان را به نفع نسق داران زراعی تبلیغ می کردند ،برای دام داران بدون زمین هیچ نتیجه ای در بر نداشت .حتی مسافت زیادی از مراتع نیز جهت تصاحب و احراز مالکیت به صورت اراضی دیم در امد .از طرف دیگر ایجاد بازار کار کاذب شهری ،از جمله خانه سازی که گره ای از کمبود مسکن را نمی گشود ،اما وسایل تفریح خصوصی کاخ داران را تشکیل می داد ،پس از کشاورزان افراد عشایر را به خود جذب می کرد .چون در اواخر دوره محمد رضا شاه ،بحران اقتصادی یا به قول سردمداران وقت عوارض اجتناب ناپذیر پیشرفت سریع موجب رکود ساختمان سازی شد ،اگر برای کارگران روستایی راهی برای بازگشت به روستاها باقی می گذاشت ،برای دام داران دام فروخته،این شهر گرایی به صورت یک طرفه بود و راهی برای دام دار دیروز جز بیکاری و سرگردانی وجود نداشت و باعث ایجاد مشکلات اجتماعی زیادی در تهران و شهرهای بزرگ شد .

حال با عنایت به تجزیه و تحلیل فوق سیر ماجرای پرفراز و نشیب ایل شاهسون بغدادی بعد از کودتای رضا خانی و سلسله پهلوی چنین ادامه می یابد.