وضعیت اب در ساوه قدیم

وضع اب اشامیدنی مردم در ساوه قدیم بیش از ۵۰ سال قبل

 

 

امروز وقتی شیر اب را باز می کنیم و بی محابا هر اندازه که بخواهیم بی جهت یا با جهت اب مصرف می کنیم هرگز به یاد نمی اوریم و یا نمی دانیم در همین ساوه خودمان در بیشتر خانه ها گاهی یک کاسه اب یافت نمی شد تعجب می کنید یا با خود می گویید فلانی چه نوشته است مگر می شود که در خانه ای یک کاسه اب هم یافت نشود .پس مردم چه می کردند ؟ البته جوانان که ان زمان را ندیده اند حق اعتراض دارند ولی انان که با من هم سن و سالند و عمرشان از شصت گذشته می دانند من چه می گویم .حال پنجاه سال به گذشته باز می گردیم در ان زمان در ساوه هم مثل همه شهرهای ایران از اب لوله کشی سالم خبری نبود اب اشامیدنی مردم از اب انبارها ی عمومی تامین می شد که در هر محله افراد خیر برای استفاده عموم انها را در قرون گذشته ساخته بودند .این اب انبارها از بزرگ و کوچک تعدادشان به سی می رسید و سالی یک بار در زمستان از اب رودخانه مزلقان که در شهر جاری بود پر می کردند و مقدار زیادی نمک ظاهرا برای ضد عفونی و یا برای ته نشین شدن گل و لای به ان اضافه می کردند.این اب انبارها منبع اب اشامیدنی مردم شهر بود که به انها به گویش محلی (مُرغِی) می گفتند .با انکه همه از اب یک رودخانه پر می شدند اب بعضی خنک و گوارا و بعضی دیگر گرم بود .پنج باب از این اب انبارها اب انبار مسجد جامع، اب انبار میدان انقلاب ،اب انبار حاج میرزا حسین عامل و اب انبار حاج تقی مقدس زاده و اب انبار حاج محمد جعفر نادری به خنکی و گوارایی معروف بودند و مردم از محله های دور و نزدیک با کوزه های خالی به این اب انبارها می رفتند با کوزه پر باز می گشتند .

قبلا اشاره کردم که در بیشتر خانه های ساوه گاهی یک کاسه اب یافت نمی شد . زیرا در هر محله فقط خانواده هایی که دستشان به دهنشان می رسید و تعدادشان هم در هر محله انگشت شمار بود یک اب انبار خصوصی کوچک در خانه شان داشتند که اب ان به مصرف پخت و پز و شستشوی لباس و ظروف و مصارف دیگر می رسید این اب انبارها رو باز بود و شباهتی به اب انبارهای عمومی نداشت .سردابی بود که پر از اب کرده بودند و به انها (بِلکه) می گفتند که همان (برکه) است .که لفظی است عربی .این برکه ها نیز از اب گل الود و الوده به چیزهای دیگر مزلقان که هر پانزده روز پنج روز مخصوص شهر بود و در جویهای کثیف شهر به نوبت در هر محله جاری بود پر می شد . زنان همسایه فقیر که برکه نداشتند به خانه های برکه دار می امدند و از برکه ها با کوزه برای مصرف خانه شان اب می بردند . در واقع برکه این خانواده های فقیر چند کوزه پر اب بود که در حیاط خانه کنار دیوار چیده بودند و هنگام ضرورت از ان استفاده می کردند.

از کیفیت اب برکه های ساوه بیشتر بنویسم .برکه های خانگی که از اب مزلقان پر می شد پانزده روز و گاهی بیشتر طول می کشید تا مجددا اب وارد هر برکه شود .همیشه اب تازه با اب قدیمی مخلوط می شد و سالها این ابها در برکه ها باقی بود تا چند سالی بگذرد که برای خارج کردن لجن برکه مجبور شوند اب ان را تخلیه کنند به همین سبب اب برکه ها همیشه کثیف و بدبو  و بدرنگ و پر از کرمک های قرمز رنگی بود که در اب شناور بودند .این کرمک ها انقدر زیاد بود که اگر یک کاسه اب از برکه بر می داشتند اب قرمز بود بود مثل اینکه مقدار فراوانی خاکشی(خاکشیر) در ان ریخته اند .برای استفاده در پخت و پز اب را در ظرفی می ریختند و ان را از پارچه و یا جورابی عبور می دادند به این ترتیب کرمک های ان جدا می شدند .تصورشان این بود که حالا دیگر اب کاملا سالم است . اصولا ان زمان سالم بودن اب را در صاف بودن ان می پنداشتند .

و اما در باره برکه های خانگی ،این برکه ها در فصل تابستان استخر شنا نیز بود و نوجوانان حتی بزرگسالان با اب تنی اب برکه ها را بیشتر الوده می کردند .برکه ها از کودکان قربانی هم می گرفت .زیرا کودکان دور از چشم بزرگترها برای اب بازی در کنار برکه ها قرار می گرفتند و گاهی در اب سقوط می کرذند و غرق می شدند.