سابقه تاریخی ساوه

اطلاعاتی در مورد اقوام بومی سرزمین ایران

تاریخ ساوه

اطلاعاتی که در این بخش خبری در ساوه خبر به ان پرداخته ایم مرور تاریخ ساوه از کتاب ساوه شهر باستانی اثر استاد احمد نعمتی می باشد.

ساوه در نیمه راه همدان و ری در کنار شاهراه خراسان نیز واقع است.در قرن چهارم شهر مهمی بوده .ابن حوقل گوید:(در این شهر شتر داران فراوانند و زائران مکه از این لحاظ به مردم این شهر محتاجند).

مقدسی گوید(شهری مستحکم است و حمام های خوب دارد.اهل ساوه بر خلاف اوه و شافعی مذهب هستند).یاقوت(حموی در معجم البلدان،ماده ساوه)گوید:بزرگترین کتابخانه های جهان در این شهر(ساوه) بود.

 

اکثر خانه های معتبر ساوه دارای ای انبار و در حدود ۲۵ اب انبار عمومی بزرگ نیز دارد که در زمستان پر شده و تا مدتی اب محله را تامین می نماید .ساوه یکی از شهرهای قدیمی بوده زمانی که سد قره چای (سد غدیر فعلی) سالم بوده ابادی اطراف بیش از حال و خود شهر نیز از این اب استفاده می نموده است شهر قدیم خراب ولی اثار قلاع و باروی ان مشاهده می شود.

چند خیابان جدید در سال های اخیر احداث شده که هنوز طرفین خیابان ساختمان نشده و نیمه کاره است.

بازار سرپوشیده ساوه از طرف شمال به خیابان سلمان ساوجی و از طرف جنوب به میدان بزرگ منتهی می گردد.

در شهر ساوه یک دبیرستان و ۵ دبستان وجود دارد .ابنیه قدیم ساوه یکی مسجد جامع است که زمانی در مرکز شهر قدیم بوده حالیه در خارج شهر جدید مشاهده می شود چنانچه در نگاهداری ان توجه نشود رو به خرابی است. دیگر مسجد میذان بزرگ است که مطابق کتیبه سردر در سال ۹۲۴قمری به امر شاه اسمعیل بهادر خان به وسیله خواجه شمس الدین محمد بنا شده.

بنای امام زاده های ،شاهزاده اسحاق (قرن هفتم هجری)-شاهزاده حسین-امام زاده یحیی-سیدابورضا-سید بشیر نسبتا قدیمی است).

(ساوه)شهر نیکویی است در میان ری و همدان و نزدیک وی شهر دیگری موسوم به اوه یافت شود اهالی ساوه سنی شافعی و اهالی اوه شیعه امامی می باشند در بین این دو ،دو فرسخ مسافت است.

از بعضی متقدمان حکایت است که آبه دریا یکی (دریاچه)بوده است یکی از پادشاهان عجم اتفاقا بر ان بگذشت در جوانب ان دریاچه (ساوه)صید کردن خویش یافت نمود تا ان اب را بگشادند و کوشکی بدان موضع بنا کردند و به بالای ان برامد اثار کهنه و قدیمی دید گفت این نشانه ها و علامت ها و اثر چیست؟یکی از حاضران گفت به زبان ایشان خد بود .پس ان موضع را بود نام نهادند و تا بدین وقت ابادان است برخی از بعض رُوات عجم حکایت کنند که اول موضعی که از مواضع رساتیق ساوه و حوالی ان بنا نهادند آبه(آوه)بود و بیب بن جودرز (گیوبن گودرز)ان را بنا کرده و سبب بنای ان ،ان بود که کیخسرو بدانجا رسید و ان دریاچه ای بود و در موضع و جای آبه(آوه) ابی پاکیزه و صاف بود بدان اب فرود امد و به زبان عجم گفت که(بدین اب سا ای افا استی ) یعنی این اب محتاج است به سایه ای و بنایی و عمارتی پس آبه(آوه) را به قول کیخسرو که گفت : اب، آبه نام کردند.

همچنین ساوه نامه(در مقاله ای از دکتر پرویز اذکائی همدانی صفحه۴)با اسناد و شواهدی از لوحه یونانی از عهد سلوکی (قرن دوم و سوم ق.م)واسنا دیگر یونانی و کتابهای عربی سده های سوم و چهارم ه ق به بعد مانند المسالک و الممالک ابن خرداد به و احسن التقاسیم مقدسی(قرن چهارم=دوره سامانیان).معجم البلدان یاقوت حموی(قرن۶و۷)و نزهه القلوب حمداله مستوفی قزوینی به فارسی(سده هشتم ه ق)

راجعبه باستانی بودن شهر ساوه مطالب فراوانی نگاشته اند .

بدین سان قدمت شهر ساوه (سواکینه/سواخینه)به مثابه یکی از منازل مهم عهد سلوکی (جانشینان اسکندر)دست کم تا قرن سوم قبل از میلاد ، سند کتبی بر ان مترتب می باشد.

راقم سطور تردیدی ندارد که قدمت باستانی (ساوه)و(آوه)بیش از این است و به قرائن معینی که جای ذکر انان نیست (ساوه)و(اوه) هر دو از منازل یا دهدژهای قبایل مادی دست کم در سده هفتم قبل از میلاد بوده اند .پس با اطمینان می توان تاریخی در حدود دو هزار و ششصد سال از برای ساوه و آوه قائل شد.

شهر ساوه در جلگه ای واقع شده که بسیار خوش اب و هوا است هر نوع میوه در ساوه بسیار وافر و ممتاز است .خاکش بهترین غله می دهد القصه ساوه منبع حاصلات و برکات است.در زمانهای قدیم دریاچه ای در نزدیک ساوه بود مقارن ولادت حضرت رسول (ص)خشکیده و به زمین زراعتی تبدیل گشته خودم جای دریاچه قدیم ساوه را دیدم که جو در ان کاشته بودند.

اهل ساوه مرد و زنش زیبا روی و خوش اخلاقند در هنر موزیک و ترانه خوانی ذوق و قریحه شعر و ادبیات بر دیگران سبقت دارند حتی زنان و کودکان و نوجوانان از این هنرهای زیبا بهره ورند .

اهل ساوه همه شافعی مذهبند .ناشافعی در ساوه نیست مگر اینکه غریب باشد .تکایای درویشان و خانقاه صوفیان و مدارس و کاروانسراها و خان ها و درمانگاه ها و بیمارستان در شهر ساوه بسیارند بر در مسجد جامع طاقی دیدم بسیار بلند به طاق کسری می ماند دو مناره در دو جانب ان طاقند که چنین ارتفاعی را در مناره های عادی ندیده ام .

در مسجد جامع شهر کتابخانه ای موجود است .کلیه کتابهای معتبر و بس ارزنده خط خطاطان نامی ،اصطرلابات قیمتی،گوی درس دانشگاهی در ان گرد اوری شده که همگی یادگار خیریه ابوطاهر خاتونی (ساوجی)ان وزیر نیکوکار است .

در کنار کویر به ویژه نزدیک عقدا،نایین،اردستان،زواره،ساوه،کاشان و ابادی های حاشیه کویر کرمان رباط ها و ساباط های (دالان،راهرو سرپوشیده)بسیار کهن از پیش از اسلام به جای مانده…………که با اندک توجهی می تواند سرچشمه درامد های چشمگیر جهانگردی باشد.

در کتاب سیرالملوک عجم چنین اورده اند که چون بهرام گور (پادشاه ساسانی) به جانب بلاد ارمنیه می رفت اتفاقا رهگذر او بر دیهی بود از تخوم ساوه که ان راتخرودمی گویند(طغرود)بدین دیه اتشکده ای بنانهاد و اتش دران برافروخت و بازاری در ان پدید کرد و رقم و رستاق های ان را بنا نهاد

تخوم= نشان و حد فاصل میان دو زمین(لغت نامه)

زمانی که در جنگ های ایران و اعراب (در ابتدای اسلام)همدان به تصرف اعراب در امد سپاهیان پراکنده حاکم همدان به طرف ساوه امدند ولی نعیم بن مقرن (سردار عرب )در ساوه با انان به جنگ پرداخت و انان را شکست داد .

در تاریخ گزیده (حمدالله مستوفی قرن هشتم هجری)امده است که :رکن الدوله حسن بن بویه(قرن چهارم هجری)در اخر عمر مناطق تحت حکومتش را بین پسرانش تقسیم کرد و ساوه و اوه را به فخرالدوله علی بخشید.

پیش از اینکه اریاهای ایرانی از مشرق به مغرب مهاجرت کنند در سرزمین ایران اقوام زیر زندگی می کردند :مردم سیالک در کاشان …مردم کله دشت در ساوه و…

انچه در زیر می خوانید از کتاب(ال بویه تالیف علی اصغر فقیهی)نقل شده است زکریای قزوینی گوید که از عادتهای مردم ساوه محاجزه است(یعنی ممانعت ازحمله دشمن)و کیفیت ان چنین است که در موسم بهار هر روز جمعه بعد از نماز (ظ-نماز جمعه)از دو محله از هر محله ای دویست یا سیصد پسر بچه در حالی که تا کمر برهنه هستند در دو صف بیرون می ایند و در برابر یکدیگر قرار می گیرند و به شدیدترین وجهی به یکدیگر سیلی می زنند این کار انقدر طول می کشد تا یکی از طرفین بگریزد.در میان شهرهایی که در عصر ال بویه به شیعه اختصاص داشته شهر قم در درجه اول قرار دارد…دیگر شهر اوه،در میان قم و ساوه که خراب شده و امروزه قریه کوچکی به همین نام با اطلال(نشانه های سرای)بزرگی در بیرون ده به جای ان قرار دارد .در اصفهان و ساوه و همدان و دیگر شهرهای ایران و در بسیاری از شهرهای عراق(مقصود عراق عجم است) جمع کثیری از پیروان تشیع وجود داشته اند و در قرنهای پنجم و ششم (هجری) در پاره ای از این شهرها از جمله اصفهان و همدان و ساوه تعداد شیعه به قدری زیاد بوده که طبق نوشته شیخ عبدالجلیل رازی در کتاب النقض،مراسم عاشورا را ازادانه به پا می داشتند.

ال بویه نوشته است (مثلا عزاداری عاشورا به طور علنی در زمان سلجوقیان در بغداد مانند زمان ال بویه انجام نمی شد،لیکن در بسیاری از شهرهای بزرگ ایران حتی شهرهای سنی نشین از قبیل اصفهان و همدان و ساوه اشکارا انجام می گردید و در شهر هایی که ذکر شد علمای تسنن خود ان مراسم را به پا می داشتند.