گزیده ای از ضرب المثل های ساوه |منتخبی از ضرب المثل های ساوه ای در زمان قدیم|ضرب المثل ساوه
گزیده ای از ضرب المثل های ساوه
منتخبی از ضرب المثل های ساوه ای در زمان قدیم
ضرب المثل قدیمی
سعی کردیم تعدادی از ضرب المثل های قدیمی رایج در بین مردم ساوه را گرد آوری کنیم ضرب المثل سخنی کوتاه است که معمولاد حکایتی پشت آن نهفته است جمله ای است پند آموز و کوتاه به جای توضیح بیشتر از شما دعوت می کنیم نمنونه ای از ضرب المثل های ساوه ای را بخوانید
۱- آدم اُو زیر کابریه=آدم آب زیر کاه بر است. یعنی مرموز است.
۲-آردِمونا هو یخته ایم غِر بیلمونا اُوزن کرده ایم گل میخ = اردمان را الک کرده و غربال انرا به میخ اویزان کرده ایم ،مقصود این است که ما دیگر پیر شده ایم و دیگر دنبال شهرت نیستیم و اگر هنری داریم در جوانی نشان داده ایم .
۳-اِز اُوِشومنده رو شیر می گیره: از هر امکانی برای رسیدن به پول سود می جوید.
۴-اِز دولتی گندم تَلخه ده او وا می خوره به واسطه شخص یا اشخاص موجه زیر دستان نیز بهره می برند.اُووا میخوره=آب می خورد.
۵-اِز گُوِ نر شیر هامدوشه = از گاو نر شیر می دوشد= کنایه از این است که برای سود جویی به هر کاری دست می زند.
۶-اصلا نگفت بُزت به چند؟ یعنی به حرف من هیچ اعتنا نکرد .
۷-اِگِه اُو آدم چاق می کرد ،قورباغه زِنجلیل میسگلند=اگر ای ادم را چاق و فربه می کرد ،قورباغه زنجیر پاره می کرد . این ضرب المثل را وقتی می گویند که کسی زیاد چای بیاشامد.
۸-اِگِه دنیا را اُو بَبُرِه او را خُو میبره= اگر دنیا را اب ببرد او را خواب میبرد =کنایه از بی فکری و بی خیالی شخص است .
۹-اِگِه بُباشا نِبیده بود ادعا پاتشایی می کرد = اگر پدرش را ندیده بود ادعای پادشاهی می کرد = این ضرب المثل درباره اشخاص بی اصل و نسب و خودخواه گفته می شود.
۱۰-اُواِزسر چشمه گِلوه= اب از سرچشمه گل الود است . یعنی کار از بالا خراب است.
۱۱-اُوِشون تویی جو،نی میره= ابشان در یک جو با هم نمی رود = کنایه از این است که با هم سازش ندارند .
۱۲-اِز دَست بچه باید دسته سور کو را اوزن کرد= بچه از بس مزاحم است باید همه چیز حتی (دسته هاونگ )را هم پنهان کرد .وگرنه همه چیز را می شکند.
۱۳-اِز شادیش دِشیون می کنه= از شادمانی بسیار وانمود می کند که ناراحت است .
۱۴-باس مالو چنه ملی ؟ یعنی به ما فخر فروشی می کنی ؟
۱۵- بز کی پیر میشه= رقاصش سگ میشه
۱۶- بَل ور درکن = بگذار و بردار . یعنی بیکار منشین .بل=بگذار=بِهل. وَردر = بردار.
۱۷-پاتا رو دمب سگ نل= پایت را روی دم سگ مگذار. یعنی با مردم ناجنس در نیفت که ابرویت را به سادگی می برند.
۱۸-پی بُزه یخ می کنه= پی=پیه=پیه بز است یخ می کند.
این مثل را هنگامی اظهار می کنند که شخص بخیلی می خواهد در امری کمک کند . می گویند هر چه پول داد هر چند کم باشد از او دریافت کنید و گرنه مثل پیه بز یخ می کند . یعنی ممکن است پشیمان شود.
۱۹-پول کی هادی سر سیبیل شا ،ناقاره خنه می سازی= اگر پول بدهی می توانی سر سبیل شاه نقاره خانه بسازی . مقصود این است که کارهای مشکل با پرداخت پول و رشوه ممکن می شود .
۲۰-پُز دویدن پوزار پاره کردنه= بسیار دویدن موجب کفش پاره کردن است.مقصود این است که برای بدست اوردن روزی نباید بیش از اندازه تلاش کرد . زیرا هر چه قسمت و مقدر باشد می رسد .(پِوزار = پای افزار = کفش)
۲۱-تَنبنش دو تا شده= از حالت فقر بیرون امده و دیگر خودش را نمی شناسد.تَنبن=تنبان=شلوار لیفه دار.
۲۲-تو، اون نیم جو ، من این نیم جو= تو ان سوی جوی اب بمان و من این سو می مانم.کنایه از اینکه دیگر با هم رابطه و دوستی نداریم.
۲۳-تو چند تا بلبل یک چول لود پیدا میشه= در میان چند فرزند باهوش خوب و شایسته یک فرزند کودن هم پیدا می شود . چول لو ، در واژه ها معنی شده است.
۲۴-جیک جیک مستنت بود،فکر زمستنت نبود= شاید این ضرب المثل ساوه با ان حکایت بلبل و مور که در رساله دوم (در تقریر مجالس پنجگانه سعدی ) امده بی ارتباط نباشد ، این که بلبل غافل در تابستان به نغمه سرایی و بی خیالی مشغول بود ،و روزگار را به غفلت می گذرانید ولی مور به فکر جمع اوری ذخیره دانه برای زمستان بود ،تا فصل سرما رسید . بلبل به در لانه مور رفت و تقاضای دانه کردو مور نیز جواب رد داد که چرا در تابستان به فکر زمستان نبودی ؟
۲۵-چِشدِه بَخوردی؟ طمع کردی؟
۲۶-چِشمم اُو وانمیخوره= چشمم اب نمی خورد . یعنی امیدوار نیستم.
۲۷-حَرفش پایه پینه نداره=کلامش بی ربط است و ماّخذ ندارد .
۲۸-حَسِنی خیلی خوشگل بود اُوله د در آورد= حسنک خیلی خوشگل بود ابله هم در اورد .
۲۹-خَراِز نردون بلا میره= خر از نردبان بالا می رود .وقتی کسی چیزی می گوید که انجامش غیرممکن و یا بسیار بعید است ،این ضرب المثل را می گویند . مقصود این است همانگونه که خر از نردبان نمی تواند بالا رود حرف تو نیز صحیح نیست و امکان انجامش وجود ندارد.
۳۰-خَر بِرَنه را جلشا می گیرن؟ خر برهنه را جلش را می گیرند؟ یعنی از ادم مفلس چیزی نمی توان گرفت .
۳۱-خر کی چاق شد ،نی میشه گوشتشا بخوری= این را وقتی می گویند که یک ادم پستی اگر ثروتمند شود غرور در وی ایجاد می شود ، مقصود این است که چنین فردی شایسته احترام نیست .
۳۲- خَرمِن کُنه باد می ده=خرمن کهنه باد می دهد . یعنی یعنی بی جهت می گوید من از تو طلبکارم . نظیر این ضرب المثل معروف ( گوینده اش مجهول است) در یک بیت به لهجه ساوه ای . فرزند عزیز نور دیده از دبه کسی ضرر ندیده.
۳۳-خَری که بلا پشت بن کرده ای خودت پایین بیار=خری را که بالای بام برده ای خودت ان را پایین بیاور .یعنی مشکلی را که خودت درست کرده ای حل کن.
۳۴-خُنه غول و اُوِنگ اِنگور؟ خانه غول و اونگ انگور ؟ یعنی غول انقدر قدش بلند است که به سادگی دستش به اونگ می رسد.(اُونگ) در واژه ها معنی شده است.
۳۵-دَست مرد و چشم نامرد= دست مرد است و چشم نامرد است = زیرا دست کار انجام می دهد و از بسیاری کار واهمه ندارد ولی چشم چنین نیست می گوید کار خیلی سنگین است و شخص را می ترساند .
۳۶-دُزد ور دُزد بخوره زیمین چندش میشه= دزد اگر چیزی از دزد بدزدد زمین لرزه می شود .
۳۷-راحتی ور پرش می زنه = راحتی به پهلویش می زند (پَره: پهلوی انسان) در مورد کسی می گویند که قدر اسایش و راحت را نداند.
۳۸-سَد تا (صد تا )سِو میشکنه تا یک کولول بشکنه=یعنی صد نفر ادم کاری و با خاصیت می میرد تا یک ادم بی خاصیت .(سِو)و(کولول) در جای خود معنی شده است.
۳۹-سَرش بو نیم منه می کنه=یعنی کتک می خواهد .یعنی کاری می کند که پایانش کتک خوردن است .
۴۰-سگ سایه دووار خوابیده بخیالش سایه خودش= وقتی این ضرب المثل را می گویند که کسی را برای حرمت شخص دیگری احترام می کنند ،اما به او مشتبه می شود فکر می کند خودش نزد مردم ابرو دارد.
۴۱-سنگ از اون دنیا میاره= یعنی به هیچ وجه چیزی را نمی پذیرد.
۴۲-سیدیم به کنار ، به قدر تو دِنیم= سید بودن من (که اولاد علی هستم) هیچ به قدر تو هم نیستم ؟ هر گاه کسی خود را برتر از دیگران بداند ان شخص این ضرب المثل را به او می گوید.
۴۳-سیر نخورده دنش می گنده= بی گناه متهم به کار بد شده است.
۴۴-عقرب زرد از دستش نی میفته= عقرب زرد از دستش نمی افتد . این مثل در مورد شخص ممسک و خسیس گفته می شود.
۴۵-عِلی اِز وِلی سِوانی= علی از ولی جدا نیست : هر گاه بین دو نفر تبعیض قائل شوند این ضرب المثل را می گویند.
۴۶-غِلاغ (کلاغ)۲۰ ساله ، بچش ۲۵ ساله؟ این ضرب المثل را وقتی می گویند که کسی در مقابل بزرگتر و داناتر از خود بگوید : من بهتر و بیشتر از تو از فلان مطلب خبر دارم.
۴۷- کا از تو بود کامبارداز تو بود؟یعنی کاه مال تو بود انبار کاه هم از ان تو بود؟این ضرب المثل معنی کنایی دارد، در مورد پر خوری بعضی اشخاص
۴۸- کار جوهر میاره= یعنی کار کردن به انسان ارزش می دهد و او را مجرب می کند.
۴۹- کاسی داریم هاری واری ، تو پر کنی من پر تری= کاسه ای داریم نوبت به نوبت که چون تو پر کنی من پرتر تحویلت می دهم . این مثل را وقتی می گویند که یکی به دیگری می گوید : اگر مثلا یک کاسه ماست به من بدهی ، من کاسه ات را پرتر تحویلت می دهم . خلاصه اگر به من محبت کنی من بیشتر به تو محبت می کنم. اما در توضیح(واری) . چنانچه در شرح لغات امده به معنی نوبت است و ( هاری) ظاهرا اتباع مهمل برای ان باشد.
۵۰-کِشک مال خدابزرگه=کنایه ازفراوانی نعمت خداونداست.این مثل رابه کسی گویند که بخیل و ممسک است.یعنی تو نمی دهی خدا می دهد
۵۱-کوجا روشنه بیخ پیسینه= کجا روشن است بیخ پستو،این مثل را وقتی گویند که کاری را به کسی واگذار می کنند که خوب انجام دهد ، اما او لیاقت ان را ندارد، و انجام ان از وی ساخته نیست .
۵۲-کولول من سو می کنه= کولول= کوزه بی دسته و گردن / سو= کوزه، من= منع، معنی این می شود که : کوزه ناقص بی دسته و گردن، منع کوزه سالم می کند این ضرب المثل نظیر این بیت پروین اعتصامی است :
سیر یک روز طعنه زد به پیاز که تو مسکین چقدر بد بویی
۵۳-گُسنگی نکشیده عاشقی یادش در ره = از یاد در رفتن= فراموش کردن.
۵۴-گُمبِذِ بزرگ کامبار کایه= گنبد بزرگ انبار کاه است. درباره کسی گفته می شود که هیکل تنومندی دارد،اما عاری از فهم و درک است
۵۵-گُوبه دمبش برسیده= گاو به دمش رسیده، مقصود این است که کار دارد به پایان می رسد.
۵۶-مثدِ گُوِنُ من دوش می منه=مثل گاوی می ماند که نه من شیر می دهد و سپس با پا شیر را به زمین می ریزد . مقصود ان است که کسی کار نیکی انجام می دهد و سپس با منت گذاشتن ارزش انرا از میان می برد.
۵۷-مِثدِ نون تُوه یی می منه،پشت و رو نداره=نون توه یی (نانی که در تاوه می پزند) این مثل را به ادم های دورو و منافق می گویند ،نان تابه ای دو طرفش یکسان است.
۵۸-مُرغ تُخ نکرد،چِشمش دِ بخورد؟=مرغ تخم نکرد چشمه اش را هم خورد؟ (چشمه) در گویش ساوه، تخم مرغ لقی است که در محلی می گذارند تا مرغ برود و روی ان تخم گذارد.
این مثل هنگامی گفته می شود ،که سرمایه ای به کسی می سپارند تا تجارت کند ،او نه تنها سودی به صاحب سرمایه نمی دهد،بلکه اصل سرمایه را هم نابود می کند .
۵۹-مُرغی کی شولوغ شد سِو میشکِنِه=یعنی اب انبار که شلوغ شد کوزه می شکند ؛ کنایه از این است که در بینظمی، خسارت و زیان وارد می شود.
۶۰-مگه شِو و روز دوروغه؟=مگر شب و روز دروغ است؟ این ضرب المثل مصداقش زمانی است که ستمگری را خداوند در دنیا سزا می دهد ،و همه مردم مشاهده می کنند و برایشان عبرت می شود . یعنی همانگونه که شب و روز واقعیت دارد به سزا رسیدن ستمگر هم قطعی است
۶۱-نازِش می چِله=یعنی حرفش خریدار دارد .چلیدن به معنی لایق بودن ،سزاوار بودن.
۶۲-نون نِداره بخوره پیاز می خوره اشتاش واشه=نان ندارد بخورد پیاز می خورد که اشتهایش باز شود.
۶۳-نونِشا پشت خر گوش در بستیین=نانش را پشت خرگوش بسته اند . کنایه در مورد کسی است که هر اندازه تلاش می کند ،فقر رهایش نمی کند و همیشه دنبال نان است.
۶۴-واسَگ گفتِن باس چی زود پیر شدی؟ گفتی کی اِز بس کی بیخودی پارس کردم= به سگ گفتند چرا زود پیر شدی؟ گفت از بس بی جهت پارس کردم .
۶۵-واشتر گفتن باسچی چُرِت وِر پس. گفت : چیم مثل همه کِسِ:
۶۶- هام شاشُله نی می خوره=با شاه اش شله نمی خورد یعنی خیلی متکبر و مغرور است.
۶۷-هِمسایم چِل تِر ،مِن خوشتر=هر چقدر همسایه ام احمق تر باشد من اسوده ترم .چِل = احمق.
۶۸-یا پول داری رِفیقتم،قُربُن بند کیفتم=مقصود این است که دوستی های مادی بی ارزش است.
این دغل دوستان که می بینی مگسانند گرد شیرینی
(یا) در گویش ساوه به معنی تا بکار می رود.
۶۹-هَر چی بِکوی گندش بیشتر می شه =هر چه بیشتر دقت و جستجو کنی عیبش اشکارتر می شود.
۷۰-هر کی دِلِش می خوا ، چَرخِشا از خرمن بکشه در=هر کس دلش می خواهد چرخش را از خرمن بیرون بکشد. کنایه از این است که هر کس مایل است ، بار مسئولیت را از دوشش بر زمین بگذارد.
۷۱-یا گوساله بیا گُو بشه دل صاحابش اُو می شه=مقصود انتظار بیش از اندازه است.
۷۲-یک مشت سر دلت بزن مال مردما نخور=کنایه از قناعت است که برای سیر کردن شکم و غذای خوب خوردن نباید نسیه کرد و یا مال مردم را خورد .
مطالب مرتبط
